W czasie III Krajowego Kongresu Forów Skarbników uczestnicy aktywnie dyskutowali za pośrednictwem czatu, poruszając wiele ważnych dla nich kwestii.

Poniżej publikujemy dla Państwa odpowiedzi na pytania, które padły w czasie panelu Finansowanie ochotniczych straży pożarnych w orzecznictwie Regionalnych Izb Obrachunkowych – wybrane zagadnienia praktyczne z perspektywy skarbnika.

Merytorycznie zagadnienia opracowane zostały przez Panią Luizę Budner-Iwanicką, Prezesa Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku oraz Zastępcę Przewodniczącego KR RIO.

Nasz ekspert to absolwentka WPiA Uniwersytetu Gdańskiego, radca prawny, specjalistka w zakresie prawa finansów publicznych oraz samorządu terytorialnego, od ponad dwudziestu lat zajmująca się zagadnieniami nadzoru i kontroli nad gospodarką komunalną. Pani Luiza jest członkiem Kolegium Redakcyjnego Dwumiesięcznika „Finanse Komunalne”, a także autorką kilkunastu recenzowanych publikacji naukowych z zakresu finansów komunalnych, ustroju samorządu terytorialnego oraz lokalnego prawa podatkowego w Polsce.

Zapraszamy do lektury

1. UBEZPIECZENIE SAMOCHODU

Ochotnicza Straż Pożarna otrzymała samochód pożarniczy. Pojazd ten nie jest więc środkiem trwałym gminy, wpisany jest bowiem w ewidencji stowarzyszenia OSP. W jaki sposób gmina może wspomóc jednostkę straży w sfinansowaniu składki na ubezpieczenie tego samochodu- czy może opłacić ją bezpośrednio lub np. poprzez udzielenie dotacji dla stowarzyszenia?

Szanowni Państwo, oczywiście istnieje możliwość wsparcia finansowego strażaków ochotników w takiej sytuacji. Gmina może przekazać środki na ubezpieczenie pojazdu należącego do OSP w formie dotacji udzielonej na podstawie art. 23 ust. 3b ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j.: Dz. U. z 2020 r. poz. 961 z późn. zm.).

2. PRZEKAZANIE ŚRODKÓW TRWAŁYCH

Czy gmina może przekazać swojemu stowarzyszeniu, jednostce OSP, środki trwałe i pozostałe środki trwałe zakupione ze środków gminy? Czy może się to odbyć protokołem przekazania? Czy stanowi on podstawę do zdjęcia ze swojego stanu ewidencyjnego? Jeśli istnieje taka możliwość, to bardzo proszę o podpowiedz, na jakiej podstawie prawnej- Czy decyzją organu wykonawczego, czy decyzją organu stanowiącego ?

W mojej ocenie brak jest podstaw prawnych, aby przekazać te składniki mienia gminnego nieodpłatnie na własność OSP, a tylko przeniesienie własności stanowi podstawę do zdjęcia z ewidencji księgowej środków trwałych i pozostałych środków trwałych. Natomiast możliwe jest przekazanie tych składników mienia nieodpłatnie na rzecz OSP w drodze umowy użyczenia, której cechy i charakter są regulowane postanowieniami art. 710 – 719 Kodeksu cywilnego. W takim przypadku przekazane na mocy umowy użyczenia składniki mienia gminnego pozostają nadal w ewidencji księgowej gminy. Jeżeli środek trwały jest nieruchomością, to w przypadku określenia w uchwale rady gminy (podjętej na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a ustawy o samorządzie gminnym) określającej zasady nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony, ustalono zasady przekazywania nieruchomości w użyczenie – decyzję w sprawie przekazania nieruchomości gminnej w użyczenie na rzecz OSP podejmuje wójt/burmistrz/prezydent miasta. W przypadku braku takiej uchwały zgodę na zawarcie takiej umowy winna podjąć rada gminy/rada miasta. W przypadku, gdy przedmiotem takiej umowy jest rzecz ruchoma, decyzję w sprawie przekazania OSP takiego składnika mienia gminnego w użyczenie podejmuje organ wykonawczy – działając na podstawie art. 30 ust. 2 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym.

3. RACHUNKI ZA BUDYNKI OSP

 Budynki w których znajdują się OSP są własnością Gminy, która, na podstawie umowy użyczenia, udostępnia je strażakom. Faktura za energię wystawiana jest jednak na właściciela nieruchomości. Czy samorząd może ponosić koszt energii czy też rachunki te powinien samodzielnie pokryć użytkownik, czyli straż?

Wszystko zależy od tego, jak brzmią postanowienia umowy użyczenia. Jeśli umowa ta przewiduje, że koszty utrzymania budynku gminy zajmowanego przez OSP pokrywa gmina, to w takim przypadku gmina może bezpośrednio z budżetu pokryć tego typu koszty utrzymania budynku, tj. wydatki za prąd, gaz, wodę, ścieki.

Jeśli natomiast umowa użyczenia nie zawiera tego typu postanowień, to gmina, w przypadku gdy OSP nie posiada środków pieniężnych na utrzymanie zajmowanego przez siebie budynku, może na ten cel przekazać środki w drodze udzielenia dotacji w oparciu o postanowienia art. 32 ust. 3b ustawy o ochronie przeciwpożarowej.

4. EKWIWALENT ZA UDZIAŁ W AKCJI

Jaki jest termin na przekazanie Strażakom ekwiwalentów za udział w akcjach ratowniczych? Do tej pory odbywało się to po zakończonym kwartale. Czy termin taki należy określić jakimś aktem prawa miejscowego, a może JST jest zobligowana odgórnie jakimś terminem?

Żaden przepis rangi ustawowej nie określa terminu wypłaty ekwiwalentu za uczestnictwo w działaniach ratowniczych lub szkoleniach dla członków OSP. Ustawa o ochronie przeciwpożarowej nie zawiera też delegacji ustawowej dla organu stanowiącego gminy do określenia tej kwestii w drodze uchwały. Można zatem określić termin wypłaty ekwiwalentu pieniężnego dla członków OSP w drodze zarządzenia wójta gminy.

5. KSIĘGOWANIE UMÓW CYWILNOPRAWNYCH

W jaki sposób klasyfikować umowy dla konserwatora, mechanika, kierowcy? Czy środki te umieszczać w rozdziale 75412 ?

Wydatki z tytułu umów cywilnoprawnych zawieranych w członkami OSP na wykonywanie przez nich czynności mechanika, konserwatora i kierowcy (te ostatnie czynności mogą być przedmiotem takiej umowy tylko wtedy, gdy nie dotyczą kierowania pojazdem podczas akcji ratowniczej – bo wtedy strażakowi – kierowcy przysługuje ekwiwalent pieniężny) są klasyfikowane w dziale 754 rozdziale 75412.

6. UDOKUMENTOWANIE UTRATY ŚRODKÓW PRZEZ STRAŻAKA

Ekwiwalent przysługuje strażakowi w momencie, gdy złoży oświadczenie o utracie wynagrodzenia za pracę z powodu udziału w akcji. Czy jst jest zobowiązana do weryfikacji tych oświadczeń?

Członkowie OSP winni udokumentować uczestnictwo w akcji ratowniczej lub szkoleniu organizowanym dla strażaków – ochotników w sposób umożliwiający gminie wypłatę ekwiwalentu. Najbardziej wiarygodnym dokumentem potwierdzającym utratę wynagrodzenia za pracę za czas uczestnictwa w akcji ratowniczej lub szkoleniu jest zaświadczenie wystawione przez pracodawcę. Wydaje się jednak, że podstawą wypłaty ekwiwalentu może być także oświadczenie członka OSP o utracie prawa do wynagrodzenia. To od gminy zależy, na jakiej podstawie będzie ustalała przysługiwanie prawa do ekwiwalentu przewidzianego dla członka OSP.

7. ZEZWOLENIE DLA KIEROWCY

Czy gmina może sfinansować opłatę na zezwolenie na prowadzenie pojazdów uprzywilejowanych, pobieraną imiennie (na daną osobę) przez Starostwo Powiatowe?

W mojej ocenie wydatki z tytułu opłaty za wydanie zezwolenia na kierowanie pojazdami uprzywilejowanymi przewidzianego postanowieniami ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (t. j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1268 z późn. zm.), a takimi są wozy bojowe OSP, w przypadku, gdy zezwolenie to zostało wydane członkowi OSP utworzonej i działającej na terenie danej gminy, mieści się w wydatkach przewidzianych na wyposażenie, utrzymanie, wyszkolenie i zapewnienie gotowości bojowej ochotniczej straży pożarnej przewidzianych w art. 32 ust. 2 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Dowód księgowy, na podstawie którego taki wydatek ma być poniesiony z budżetu gminy, winien być opisany w sposób nie budzący wątpliwości co do tego, ze dotyczy on członka OSP z terenu danej gminy.

8. ZAKUP SPRZETU Z FUNDUSZU SOŁECKIEGO

Czy gmina może przekazać środki z funduszu sołeckiego w formie dotacji na rzecz OSP na dofinansowanie do zakupu sprzętu ratownictwa drogowego?

Jeśli takie zadanie zostanie określone we wniosku, o którym mowa w art. 5 ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (Dz. U. poz. 301 z późn. zm.) i przejdzie całą procedurę przewidzianą przepisami tej ustawy, a ponadto jest zadaniem własnymi gminy, służy poprawie warunków życia mieszkańców i jest zgodne ze strategią rozwoju gminy, to może być sfinansowane ze środków funduszu sołeckiego.

9. PŁATNOŚĆ NALEŻNOŚCI OSP Z BUDŻETU JEDNOSTKI

Czy gmina może bezpośrednio ze swojego budżetu dokonywać wydatków związanych z utrzymaniem gotowości bojowej np. usługi telekomunikacyjne? Czy możliwe jest opłacenie tej należności na podstawie noty księgowej, otrzymanej z OSP, ponieważ faktura wystawiona była na jednostkę OSP.

Moim zdaniem, jeśli nie jest to numer alarmowy, który służy powiadamianiu o akcji ratunkowej, to wydaje mi się, że zobowiązania wynikające z abonamentu telefonicznego z tytułu korzystania przez OSP z telefonu na inne cele, niż powiadamianie o akcjach ratunkowych, nie mieści się w katalogu zadań własnych gminy w zakresie wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej ochotniczej straży pożarnej przewidzianych w art. 32 ust. 2 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. 

10. PODWÓJNE FINANSOWANIE W PRZYPADKU DOWOZÓW DO PUNKTÓW SZCZEPIEŃ

Czy istnieje ryzyko podwójnego finansowania w sytuacji, gdy zadania w zakresie dowozu do punktu szczepień realizowane są przez OSP? OSP wystawia rachunek za transport a następnie GOPS płaci za ten rachunek i wykazuje go do refundacji w ramach środków COVID. W piśmie z Urzędu Wojewódzkiego otrzymaliśmy informację, że transport taki może być wykazywany przez straże pożarne jako "Miejscowe zagrożenie", co jest zaliczane do działań ratowniczych. Jak postąpić w takiej sytuacji aby uniknąć podwójnego dofinansowania?

W opisanym przypadku, aby uniknąć podwójnego finansowania, należy potraktować dowóz osób na szczepienia przez członków OSP jako zakup usług dowozu świadczonych przez OSP jako stowarzyszenie, za które to usługi stowarzyszenie otrzyma ustalone wynagrodzenie. W takiej sytuacji nie następuje wypłata ekwiwalentu dla członka OSP.