Podmioty ochrony ludności, obiekty zbiorowej ochrony i korpus obrony cywilnej – zadania organów samorządu terytorialnego w świetle ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej – z uwzględnieniem założeń najnowszych rozporządzeń

W dniu 1 stycznia 2025 roku weszła w życie ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej. Ustawa ta wypełnia powstałą lukę prawną w zakresie obrony cywilnej i przewiduje istotne zadania dla organów samorządu terytorialnego wszystkich szczebli. W celu wykonania ustawy sukcesywnie wydawane są (przede wszystkim przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji) rozporządzenia zawierające szczegółowe przepisy odnoszące się do zagadnień ustawowych.

Szkolenie skupia się na najważniejszych zagadnieniach z ustawy, obejmujących m.in. budowle ochronne i korpus obrony cywilnej – w kontekście zadań samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem podstawowych założeń wynikających z rozporządzeń m.in. rozporządzenia z dnia 9 lipca 2025 roku w sprawie warunków organizowania oraz wymagań, jakie powinny spełniać miejsca doraźnego schronienia.

Szkolenie ma nie tyle charakter przeglądowy, ile ukierunkowane jest na konkretne i najważniejsze dla urzędników zagadnienia wynikające z ustawy.

• Zapoznanie uczestników z problematyką ochrony ludności i obrony cywilnej w kontekście samorządu terytorialnego.
• Nabycie wiedzy formalno-prawnej z zakresu rozwiązań wprowadzonych ustawą o ochronie ludności i obronie cywilnej i rozporządzeniami do ustawy.
• Poznanie zadań organów samorządu terytorialnego wszystkich szczebli oraz sposobów ich realizacji (m.in. w zakresie: kierowania i koordynowania realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej przez podmioty ochrony ludności i obrony cywilnej; tworzenia i utrzymywania zasobów ochrony ludności; planowania liczby i pojemności obiektów zbiorowej ochrony; kierowania obroną cywilną) oraz sposobów ich realizacji (np. wydawanie decyzji administracyjnych, zawieranie porozumień).

1. Zagadnienia ogólne:
• wyjaśnienie pojęć: „ochrona ludności”, „obrona cywilna”, „organ ochrony ludności”, „podmiot ochrony ludności”,
• odniesienie do definicji obrony cywilnej w prawie międzynarodowym, 
• objaśnienie w jakich sytuacjach następuje przekształcenie ochrony ludności w obronę cywilną,
• stan wojenny a stan wojny.
2. Organy ochrony ludności:
• podział tych organów na terytorialne i pozostałe oraz wyjaśnienie tej terminologii, 
• omówienie zadań wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i rady gminy, starosty i rady powiatu, marszałka województwa i sejmiku województwa, 
• rozgraniczanie zadań między wskazanymi organami, 
• w jakim terminie organy powinny przygotować plany zarządzania kryzysowego uwzgledniające elementy z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej?, 
• zmiany ustaw samorządowych.
3. Podmioty ochrony ludności: 
• wskazanie katalogu podmiotów ochrony ludności zawierającego m.in. PSP, OSP, 
• kompetencje organów samorządu terytorialnego w odniesieniu do kwestii podmiotów ochrony ludności (wyznaczenie w jakiej formie ma to nastąpić, porozumienie, decyzja administracyjna), 
• właściwość rzeczowa organów samorządowych w tych kwestiach,
• założenia rozporządzenia w sprawie elementów porozumienia o wykonywaniu zadań ochrony ludności lub obrony cywilnej oraz sposobu weryfikacji zdolności podmiotu, z którym ma być zawarte porozumienie, do wykonywania tych zadań.
4. Realizacja zadań ochrony ludności: 
• uprawnienia organów samorządu terytorialnego do kierowania i koordynowania realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej, 
• organizowanie współpracy pomiędzy podmiotami ochrony ludności, 
• nadzorowanie i kontrolowanie wykonywania zadań ochrony ludności i obrony cywilnej, 
• wydawanie zaleceń przez organy ochrony ludności (w jakiej formie?), 
• wyjaśnianie pojęć z rozdziału 7 ustawy m.in. „koordynacja”, „nadzór”, 
• wskazanie na istotne wątpliwości związane z tą regulacją.
5. Obiekty zbiorowej ochrony pod względem formalno-prawnym:
• pojęcie schronu, ukrycia i miejsca doraźnego schronienia, 
• uznanie za budowlę ochronną przez organ ochrony ludności (wyznaczenie, porozumienie, decyzja administracyjna), właściwość organów w tym zakresie, 
• przypadki organizowania miejsc doraźnego schronienia, 
• planowanie liczby i pojemności obiektów zbiorowej ochrony, 
• przekazywanie środków finansowych właścicielom i zarządcom obiektu budowlanego, 
• Centralna Ewidencja Obiektów Zbiorowej Ochrony (m.in. termin uruchomienia ewidencji i dostęp do niej), 
• czy dotychczasowe schrony i ukrycia dalej będą pełnić swoją funkcję?, 
• wskazanie terminów: na przekazanie danych o obiektach pełniących funkcje ochronne do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz na zawiadomienie przez właściciela, użytkownika wieczystego lub zarządcę obiektu budowlanego albo jego części, które pełniły funkcję budowli ochronnej o tym fakcie wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
• założenia rozporządzeń:
a) w sprawie kryteriów uznawania obiektów budowlanych albo ich części za budowle ochronne, 
b) w sprawie warunków organizowania oraz wymagań, jakie powinny spełniać miejsca doraźnego schronienia;
c) w sprawie sposobu przygotowania obiektu zbiorowej ochrony do użycia, szczegółowych warunków eksploatacji budowli ochronnych, zapewnienia porządku w ich obrębie oraz ich niezbędnego wyposażenia.
6. Korpus Obrony Cywilnej: 
• Szef Obrony Cywilnej, zadania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz starosty w zakresie obrony cywilnej na obszarze odpowiednio gminy i powiatu, 
• zespoły zarządzania kryzysowego, 
• skład Korpusu Obrony Cywilnej (personel obrony cywilnej i krajowa rezerwa obrony cywilnej), 
• kompetencje organów samorządu terytorialnego w kwestii przydziału mobilizacyjnego obrony cywilnej, 
• czy wójt i zastępca wójta powinni uzyskać przydział mobilizacyjny obrony cywilnej?,
• zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej, powołanie do służby w obronie cywilnej,
• założenia rozporządzenia w sprawie sposobu i trybu przeprowadzania naboru ochotniczego do służby w obronie cywilnej.
7. Finansowanie ochrony ludności i obrony cywilnej:
• finansowanie zadań ochrony ludności i obrony cywilnej na poziomie samorządu gminy, powiatu i  województwa,
• Program Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej (założenia aktualnego programu),
• dotacja celowa z budżetu państwa na realizację zadań własnych oraz zadań zleconych (kto przekazuje i w jakiej wysokości);
8. Podsumowanie – wskazanie pewnych ogólnych rekomendacji dla środowiska samorządowego, w związku z  wejściem w życie ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej.

Pracownicy urzędów gminy, urzędów miast, starostw powiatowych oraz urzędów marszałkowskich, w tym m.in. sekretarze gmin, powiatów, województwa, osoby zajmujące się sprawami bezpieczeństwa i sytuacjami kryzysowymi, radni gminni, powiatowi i wojewódzcy.

Doktor nauk prawnych (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, 2023 roku), wykładowca Wyższej Szkoły Kształcenia Zawodowego we Wrocławiu, radca prawny, wieloletni pracownik administracji publicznej (administracji samorządowej i rządowej) oraz praktyk stosowania prawa w kancelarii prawnej, aktualnie pracownik samorządowy (kierownik działu) w miejskiej jednostce organizacyjnej, doświadczony szkoleniowiec współpracujący z Fundacją Rozwoju Demokracji Lokalnej, żołnierz Wojsk Obrony Terytorialnej w latach 2023-2024 oraz autor wielu publikacji naukowych, w tym opinii pt. „Projektowane zadania organów samorządu terytorialnego w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej”, opublikowanej w Centrum Ekspertyzy Lokalnej FRDL.  W trakcie VIII Krajowego Kongresu Sekretarzy moderował panel „Ochrona ludności i obrona cywilna, także w sytuacjach kryzysowych (m.in. powodziowych) – rozważania o projekcie ustawy w kontekście zadań samorządu terytorialnego”. W kręgu jego zainteresowań prawnych znajduje się prawo konstytucyjne, postępowanie administracyjne oraz prawo administracyjne ustrojowe i materialne, w szczególności problematyka samorządu terytorialnego, prawo wodne oraz zagadnienia obronności (prawo wojskowe).